Doktor 500’lük ilaç verdi. Söyledim doktora, geçen sefer 1000’lik ilaç verdiler işe yaramadı diye. Dinleyen kim? Neymiş efendim, “500’lük ama, farklı bir ilaç”mış. Miligramı az işte, biz görmüyor muyuz?
Burada biraz güven sorunu da seziyorum sanki. Bir açıklama yaparsak içimiz rahatlayacaktır. Ilaçların içinde, etken madde molekülleri bulunur. Hastaların yaşına, kilosuna ve hastalığın ciddiyetine göre bu etken maddeden düşük ya da yüksek dozda kullanmak gerekebilir. Bu durumda, kutunun üzerinde yazan miligram değeri önemlidir. Ancak hastalıkların tedavisinde, moleküler yapıları birbirinden farklı olan etken maddeler de kullanılır. Aynı hastalığın tedavisinde kullanılan A, B, C ilaçları olsun. Birinin 2 miligramının yaptığı işi, diğerinin 10 miligramı, öbürünün 20 miligramı yapıyor olabilir. Biberleri düşünün; bazıları az acı, bazıları çok acıdır. Yemeğinize bir miktar acılık katmak istediğinizde, az acı olan biberden daha fazla, çok acı olan biberden daha az koyarsınız. Yani farklı biberlerden, farklı miktarda kullanmış olursunuz ama, aynı acılığı elde etmiş olursunuz. Kısaca, etken maddesi farklı olan Ilaçların miligramı, etkinliğinin ya da kalitesinin bir göstergesi değildir. Peki neden tek bir çeşit ilaç yok? Ilaçların etki mekanizmaları ve yan etki profilleri farklı farklıdır. Bir hastada etkili olmayan ya da yan etkileri ortaya çıkan ilacın yerine, moleküler yapısı ve etki mekanizması farklı olan başka bir ilacı kullanmak gerekebilir. Dolayısıyla farklı farklı etken maddelere (ilaç moleküllerine) ihtiyaç vardır. Öte yandan, içindeki etken maddenin aynı olduğu, ama farklı ilaç firmaları tarafından üretildiği için markaları farklı olan ilaçlar da vardır. Bunlara eşdeğer ilaç denir. Bazen eczaneye gittiğinizde, reçetenizde yazan markadan farklı markalı bir ilaç verilmiş ve “elimizde o ilaç yok, bu da onun aynısı zaten” dendiği olmuştur. Bunun anlamı, markası farklı olmakla birlikte, içindeki tedavi edici madde aynı demektir.
(Daha fazlasını merak edenler için: Bkz. Farmasötik, kimyasal, biyolojik, terapötik eşdeğerlik.)